در  گذشته استفاده از روش گرم کردن غیر مستقیم در گرمایش سیستمهای تولید واحدهای صنعتی، افزایش چشمگیری یافته است، که به کمک دستگاه های مخصوص، انجام می شود. این دستگاه ها از طی کردن نیاز به صرف انرژی و همچنین تولید گرما هستند. حال این گرمای تولیده شده توسط این دستگاه ها باید به نحوی  منتقل شود. به همین دلیل متخصصان در صنعت از مایعات و سیالاتی با نام روغن انتقال حرارت استفاده می کنند. ما در ادامه این مطلب قصد داریم تا به صورت کامل در خصوص روغن انتقال حرارت، تفاوت آن با روغن روانکاری، ویژگی ها، مزایا و کاربردهای این روغن بیشتر صحبت کنیم. پس تا انتها با ما همراه باشید.

روغن انتقال حرارت چیست؟

روغن انتقال حرارت و سیالات حرارتی برای  انتقال  انرژی گرمایی و حرارت در فرایند های گرمایشی، فلزکاری و ماشین آلات مختلف صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. این روغن ها دارای انواع مختلفی بوده که هر کدام از آن ها کاربردهای خاص خودشان را دارند. به کمک این سیالات می توان انرژی حرارتی تولید شده توسط دستگاه های گرمایشی و تمامی دستگاه های دیگر را از یک نقطه  به  نقطه ای دیگر انتقال داد. استفاده از چنین سیالاتی در مقایسه با آب، دارای مزایای بسیار زیادی است که از مهمترین آن ها می توان به محدوده های دمایی بسیار بالاتر اشاره کرد.

این سیالات همانطور که انرژی گرمایی را از بخشی به بخش دیگر منتقل می کنند. از این رو به سادگی می توانند از چنین دستگاه های محافظت کرده و علاوه بر افزایش طول عمر آن ها، راندمان کاری را به حداکثر ممکن، افزایش دهند. در واقع استفاده از چنین روغن هایی می تواند با خود مزایای زیادی به همراه داشته باشد که به صنعتگران کمک قابل توجهی خواهد کرد.

تفاوت روغن انتقال حرارت و روغن روانکاری

روغن انتقال حرارت و روغن روانکاری، دو نمونه از مهم ترین و پر کاربردترین روغن های تولید شده در شرکت های تولید کننده فراورده های نفتی است، که طبیعتا تفاوت هایی با یکدیگر دارند. هر چند این دو نوع روغن، گرما را منتقل می کنند، ولی هر کدام از آن ها برای عملکردهای مختلفی، فرموله و ساخته شده اند. شاخص ویسکوزیته، اکسیداسیون و… مهم ترین ویژگی ها و تفاوت های روغن انتقال حرارت و روغن روانکاری به شمار می روند.

مزایا و ویژگی های روغن انتقال حرارت

همانطور که تا اینجا به خوبی متوجه شدید، استفاده از روغن های انتقال حرارت، در سیستم های گرمایشی و سایر تجهیزات و ماشین آلات صنعتی، مزایای مختلفی را به همراه دارد. با استفاده کردن از چنین روغن هایی می توان به خوبی از دستگاه ها در برابر فرسودگی، خوردگی و ساییدگی محافظت کرد و طول عمر آن ها را افزایش داد. اما از مهمترین ویژگی های روغن انتقال حرارت که باعث شده تا کاربرد آن بسیار قابل توجه شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم قابلیت اشتعال در دماهای پایین
• مقاوم در برابر خوردگی
• سمی نبودن
• پایداری بالای حرارتی
• ظرفیت حرارتی بالا
• داشتن طول عمر بالا
•  یک نوع خاص این قابلیت را داد بدون بو
• قابلیت پمپ شدن در دمای پایین
• عملکرد عالی در سیستم های انتقال حرارت ب بسته

استفاده کردن از چنین روغن هایی می تواند به سادگی از سیستم های مختلف محافظت کرده و هزینه های تعمیر، نگهداری و تعویض را به حداقل کاهش دهد.

کاربرد روغن انتقال حرارت

بویلرهای روغن داغ بیشتر برای تامین دمای مورد نیاز یک فرایند یا عملیات تولیدی که نیاز به دمای غیر مستقم وفابل کنترل دارد مورد استاده قرار می گیرد با یک حساب سرانگشتی نیز می توان به خوبی متوجه شد که صنایع بسیار زیادی هستند که به چنین روغن های نیاز داشته و از این رو روغن های انتقال حرارت، کاربرد بسیار زیادی پیدا کرده اند.

از برخی از صنایعی که چنین سیالی در آن ها کاربرد دارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صنعت هوافضا
• صنعت خودروسازی
• صنایع دریایی
• صنایع نظامی
• صنایع پلاستیک سازی
• صنایع لاستیک سازی
• صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
• صنایع قالب گیری
• صنایع ساخت کامپوزیت
• صنایع فولاد و تولید آلیاژهای فلزی
• موتورهای احتراق
• تجهیزات پردازش
• کمپرسورها
• پمپ های پیستونی
• چرخ دنده ها

طول عمر روغن انتقال حرارت

روغن های انتقال حرارت می توانند با اکسیژن واکنش داده و همین امر موجب اکسیداسیون و به وجود آمدن اسیدهایی شود که می تواند خوردگی را افزایش دهد. از این رو طول عمر یک روغن انتقال حرارت، بستگی بسیار زیادی به مقاومت آن در برابر اکسیداسیون خواهد داشت. باید توجه داشت که آلودگی هایی به مانند گرد و غبار، آب و همچنین فلزاتی مانند مس نیز می توانند باعث ایجاد اکسیداسیون در چنین سیالاتی شوند.

به همین دلیل اگر می خواهید از روغن های انتقال حرارت استفاده کنید که طول عمر بالایی دارند، بهتر است در همان قدم اول به دنبال روغن هایی بگردید، که دارای مقاومت بالایی در برابر اکسیداسیون هستند. این روغن ها با طول عمر بالای خود نیاز کمتری به تعویض داشته و در بازه های زمانی طولانی تر، می توانند در صرفه جویی در هزینه های جانبی شما موثر اند.

نکته: توصیه می شود روغن های انتقال حرارت  را از فروشگاه های معتبر، نمایندگی های رسمی و مجاز شرکت های تولید کننده فروآورده های نفتی و در بسته بندی های پلمپ و دارای هولوگرام اصلی شرکت خریداری کنید. همچنین در هنگام خرید به شاخص های اکسیداسیون، ویسکوزیته، نقطه جوش، میزان مقاومت در برابر خوردگی و نظایر آن، توجه شود.

نحوه نگهداری از روغن انتقال حرارت

آن چه که در خصوص روغن های انتقال حرارت بهتر است بدانید، نحوه نگهداری کردن از چنین سیالاتی است. به کمک یادگیری هرچه بهتر شیوه نگهداری از این مایعات، می توانید طول عمر آن ها را نیز افزایش دهید. باید بدانید که بهتر است روغن های انتقال حرارت را به صورت افقی نگهداری کنید، در این حالت دریچه این روغن ها باید در قسمت زیرین سطح روغن باشد.

همچنین باید اشاره کرد که محل نگهداری روغن نیز باید محلی بسته باشد که در ان هیچ گونه آلودگی، مانند ذرات ریز و گرد و غبار وجود ندارد. از سوی دیگر باید این روغن ها را از تماس با رطوبت و همچنین دمای زیاد نیز مصون نگه داشت.

تعویض روغن انتقال حرارت

حتی بهترین روغن های انتقال حرارت موجود در بازار نیز دارای طول عمر مشخصی بوده که بعد از به اتمام رسیدن آن، باید حتما نسبت به تعویض کردن آن، اقدام شود. در صورتی که این روغن ها به خوبی و در زمان مورد نیاز تعویض نشوند، کارکرد خود را از دست داده و می توانند خطرات مختلفی را برای دستگاه های صنعتی به وجود بیاورند که از مهمترین آنها می توان به افزایش زیاد ویسکوزیته و یا در موارد شدید تر تبدیل به کک شود . از این رو نیاز است تا در زمان مقرر، نسبت به تعویض آن ها اقدام کرد.

برای اینکه با زمان دقیق تعویض روغن انتقال حرارت آشنا شوید، نیاز است تا در بازه های زمانی مشخص، نسبت به بازدید و بررسی این روغن ها در دستگاه های صنعتی، اقدام کنید. باید سطح روغن به خوبی مورد بررسی قرار گرفته و مطمئن شوید که روغن تغییر رنگ و شکل نداده و همچنان ویژگی های خودش را حفظ کرده است. در صورتی که در این بازدیدها متوجه پایان یافتن عمر روغن انتقال حرارت شدید، باید در اسرع وقت نسبت به تعویض آن اقدام کنید.

نکته: فراموش نکنید که در مواقع ضروری، باید اقدامات لازم جهت تعویض روغن، انجام شود.

نکات تکمیلی در مورد روغن انتقال حرارت

همان طور که در مطالب بالا نیز به آن اشاره شد، روغن های انتقال حرارت باید در فاصله های زمانی مشخص شده ای، سرویس و تعویض شوند، تا هم در کارکرد دستگاه اختلال ایجاد نشود و هم از بروز خسارات سنگین به دستگاه و واحد تولیدی، جلوگیری به عمل آید. همچنین توجه به مواردی همچون میزان گرما، میزان تماس روغن با هوا یا اکسیداسیون، ویسکوزیته، چگالی و… که در کارایی و میزان عملکرد روغن تاثیر گذار هستند، بسیار ضروری و حائز اهمیت می باشد.

یکی دیگر از مهم ترین نکات در مورد روغن های انتقال حرارت، توجه به میزان تماس روغن با هوا و کنترل آن است. زیرا هر چقدر میزان تماس روغن با هوا (اکسیژن) بیشتر باشد، احتمال وقوع مشکلاتی مانند آتش سوزی و… نیز افزایش خواهد یافت.

آزمایش های کنترل کیفی روغن های انتقال حرارت

پس از این که فرمولاسیون روغن های انتقال حرارت انجام پذیرفت و مراحل ساخت و تولید به اتمام رسید، روغن برای کنترل کیفیت به واحد کنترل کیفیت که مجهز به انواع دستگاه های مخصوص هستند، فرستاده می شوند تا پس از تایید نهایی در این مرحله، برای بسته بندی و توزیع فرستاده شوند. به طور کلی مهم ترین آزمایش هایی که بر روی روغن های انتقال حرارت، انجام می شود، عبارتند از:

• گرانروی سینماتیک ( ASTM D445 )
• شاخص گرانروی ( ASTN D2270 )
• نقطه اشتعال ( ASTM D92 ）
• چگالی در دمای 15 درجه (   ( ASTM D1298
• کف (ASTM D892 )

نتیجه گیری

روغن انتقال حرارت برای منتقل کردن انرژی گرمایی از یک منقطه به منطقه ای دیگر، کاربرد پیدا خواهد کرد. این روغن ها دارای ویژگی های متحصر به فردی بوده که استفاده از آن ها را در صنایع گوناگونی توجیه می کند. روغن انتقال حرارت دارای طول عمر مشخصی بوده و نیاز است تا بعد از به اتمام رسیدن این طول عمر، نسبت به تعویض آن اقدامات لازم صورت بگیرد. این طول عمر رابطه مستقیمی با میزان مقاومت روغن در برابر اکسیداسیون دارد. محل نگهداری روغن انتقال حرارت نیز، باید حتی الامکان در مکانی سرپوشیده و فاقد هر گونه رطوبت و آلودگی و دمای زیاد باشد.